Vì sao dùng đòn gánh đồ vật lại đỡ tốn sức?

Bạn có thấy rằng khi vận chuyển đồ vật đi xa, nếu chúng ta dùng đòn gánh để mang vật sẽ đỡ nặng hơn khi dùng tay xách vật và nhất là khi đòn gánh nhún lên nhún xuống, người gánh cảm thấy thoải mái dễ chịu hơn. Vì sao lại như vậy?

 

 

Hình 1. Vì sao dùng đòn gánh đồ vật lại đỡ tốn sức?
Hình 1. Vì sao dùng đòn gánh đồ vật lại đỡ tốn sức?

 

Vốn dĩ đòn gánh có tính đàn hồi (hình 2), sau khi treo hai đầu bằng vật nặng, đòn gánh sẽ hơi cong xuống dưới. Khi người di chuyển về phía trước với dao động riêng của người và nhịp đều theo dao động riêng lên xuống của đòn gánh, tức là hai dao động cùng pha nhau, lúc người đi bước nhịp xuống thì đòn gánh đi xuống, lúc lực đàn hồi kéo đòn gánh trở lại vị trí cân bằng, làm đòn gánh đi lên thì người cũng nhịp bước lên và tiến về phía trước. Điều này giúp người đỡ mất sức khi gánh vật. 

Hình 2. Đòn gánh thường được làm từ tre và có tính đàn hồi.
Hình 2. Đòn gánh thường được làm từ tre và có tính đàn hồi.

Ngoài ra, khi dùng đòn gánh làm cánh tay đòn sẽ giảm áp lực lên cơ bắp tay so với khi xách tay và khi cân chỉnh vị trí đặt đòn gánh trên vai giúp làm thay đổi cánh tay đòn làm cho tổng moment lực (hình 3) do lực ở hai đầu đòn gánh với điểm tựa ở vai người bằng 0. Nếu quan sát kĩ, bạn còn phát hiện được rằng người gánh thường dùng hai tay kéo vật nặng vào phía trong, điều này vừa góp phần tăng thêm lực liên kết giữa người và đòn gánh, vừa giảm bớt sự tự quay của các vật treo. Vì thế, bỏ qua sự mất mát năng lượng thì người có sự chuyển hoá từ thế năng lên xuống của hệ {người, đòn gánh và vật nặng} thành động năng tịnh tiến về phía trước của hệ nói trên.

Hình 3. Tổng hợp moment lực lên vai khi gánh.
Hình 3. Tổng hợp moment lực lên vai khi gánh.

Bên cạnh đó, bạn thấy là khi người gánh bị mỏi thì người thường để gánh ngang hai vai, giúp làm tăng tiết diện tiếp xúc giữa vai và đòn gánh. Khi tiết diện tiếp xúc tăng lên thì áp lực tác dụng lên đôi vai cũng giảm đi với cùng trọng lượng vật được gánh. Mặc dù sẽ hơi khó di chuyển hơn so với khi gánh trên một vai, nhưng giải pháp tạm thời này giúp người đỡ cảm thấy đau vai hơn.